Iedere keer wanneer ik de woorden ‚al dan niet‘ tegenkom twijfel ik of ik wel snap wat het betekent. Zojuist las ik in Herman Kochs autobiografische (?) roman (?) FINSE DAGEN deze twee zinnen (bladzijden 258 tot 259):
Ik weidde kort uit over mijn beste voorbeeld van ‚al dan niet verzonnen of autobiografisch‘.
Waarom schrijft hij niet: „… van of verzonnen of autobiografisch“ ? In het Duits zou het onlogisch zijn te schrijven: „…,ob es erfunden oder autobiographisch ist oder nicht“! De woorden „oder nicht“ zouden overbodig of misleidend zijn want er bestaat al een alternatief (verzonnen - autobiografisch)
Na afloop van het gesprek liet de psycholoog me zelf de keuze om al dan niet een vervolgafspraak met hem te maken.
„…, ob ich das Gespräch (ein andermal) mit ihm fortsetzen wolle oder nicht.“ Hier is „oder nicht“ logisch.
Een echt belangrijke vraag, daar ben ik het met jou eens, Johannes! Ik ben er heel voorzichtig met deze uitdrukking.
Er zijn verschillende links voor de uitleg. Maar Ludo of Hans kunnen zeker iets over zeggen.
Omdat Freyja mij gisteravond direct aangesproken heeft, wil ik wel wat zeggen over deze vraag van Johannes1.
Herman Kochs taalgebruik is heel gewoon voor Nederlandse oren, voor Duitse schijnbaar niet. Als ik na goed 50 jaar in Duitsland wel eens val over een bepaalde zinsbouw of uitdrukking kan ik me soms ook verwonderen respectievelijk ergeren, echter blijft het daarbij. Wij hier op het forum, kunnen daar alleen maar kennis van nemen, verder niets.
Men kan Herman Koch zelf deze vraag stellen, het is zijn wijze van schrijven, of het fout is of niet.
Persoonlijk vind ik zijn boeken wel makkelijk om te lezen en ben nooit over deze schrijfwijze gevallen.
Als ik het correct versta kan ‚al dan niet‘ verschillende betekenissen hebben. Voor de eerste voorbeeld ‚sei es ausgedacht oder autobiographisch’ lijkt me een passend vertaling te zijn.
„Al dan niet“ kan als een wat formelere, ouderwetsere manier van formuleren gezien worden. Je vertalingen ervan zijn correct. En tja, waarom het zo geformuleerd wordt…dat is het mooie en mysterieuze van een taal
Misschien kan de formulering trouwens uit het Latijn herleid worden: utrum vel non.
